Het Vlaamse televisieprogramma “Terzake” toonde in 2014 een korte reportage over voor- en nadelen van het overkappen van de ring in Madrid. De reporter liet enkele Madrilenen aan het woord. Een van hen nam de journalist mee naar een luchtrooster en wees op de uitstootproblematiek. Een ander iemand zei dat de luchtkwaliteit in de stad er niet merkbaar op was vooruitgegaan. Professor Dirk Avonts, werkzaam op de Universiteit van Gent, Department of General practice and primary health care, stelt kortgeleden in Maastricht dat tunnelfiltering niet werkt. De media citeert Avonts als deskundige op het gebied van filtertechnologie.
Ton Hauzer
Als ingenieur heb ik zelf enige tijd geleden een leerzame rondleiding gehad in het reinigingssysteem van de tunnels in Madrid. De technisch directeur vertelt aan allen die komen kijken dat de investering in filtersystemen exorbitant en nutteloos is geweest. Politici trekken hieruit de conclusie dat filtering zinloos is en komen niet op het idee dat de gekozen systeemoplossing niet deugt.
Het oorspronkelijk ontwerp was voorzien van een dertigtal schoorstenen waardoor de tunnellucht zonder filtering dichtbij omwonenden uitgeblazen zou worden. Door de afstand tussen de schoorstenen niet te groot te kiezen zou de vervuiling binnen de normen vallen en dus wettelijk toelaatbaar zijn. Dankzij massale protesten besloot Brussel uiteindelijk Madrid te helpen door tunnelfiltering te financieren. Het ontwerp is daarop aangepast door elke schoorsteen te voorzien van een reinigingsinstallatie. Deze handelswijze was goedkoper en koste minder tijd dan de strategie om te kiezen voor een grotere revisie om tot een financieel optimale systeemoplossing te komen. De tunnels zijn er uitgerust met een dertigtal filtersystemen. Filtertechnisch exorbitant duur. Bij wijze van proef zijn achter twee van de dertig elektrostatische filterinstallaties een sectie met actief kool geschakeld om de NOx uit de lucht te halen. Om de gassen af te vangen zijn actief-koolfilters met een speciale coating noodzakelijk.
Uit energiebesparingsoverwegingen worden de filters door NO-sensoren (stikstofdioxide) ingeschakeld. Die sensoren meten de mate van verontreiniging echter niet op de juiste wijze, waardoor de filtering zelden geactiveerd wordt, nauwelijks enkele uren per week. Als de filtering wel aanstaat, worden vooral de grotere stofdelen afgevangen. De gekozen elektrostatische filters blijken niet in staat om de ultra fijnstof af te vangen. Alleen op twee van de dertig plaatsen wordt de NOx afgevangen. Boven de 28 ander uitlaten ruikt men de indringende geur van NOx. De fijnstof komt uit alle uitlaten naar boven.
In reactie hierop heeft Madrid besloten de sterk vervuilende vrachtauto’s niet meer in de tunnel toe te laten. Die rijden nu bovengronds door en om de stad. Deze uitstoot wordt niet meer afgevangen. Omdat de vervuiling in de tunnel na deze maatregel sterk is afgenomen is de inschakelduur van de installaties verder afgenomen en is het energieverbruik gedaald. Het publiek wordt er nu op voorbereid dat het zinvoller is alle installaties dan ook maar uit te schakelen om op de onderhoudskosten te kunnen besparen.
Is de overkapping van de ring in Madrid daarom niet geslaagd? Verre van. Laten we zeggen dat het voor 90 procent geslaagd is, omdat de kwaliteit van leven op basis van meer groen, recreatie, sport, geen voertuigbewegingen in combinatie met minder trillingen, geluid, lichtvervuiling op een fantastische manier is verbeterd. Hieraan kennen we echter nog steeds geen geldwaarde toe.
Heeft filtering geen zin? Omdat Madrid niet haar budget voor de ontwerpkosten wilde overschrijden moest Brussel enorme bedragen voor de totale filtering neerleggen om het project te redden. Om te bezuinigen op de energie-uitgaven kiest Madrid ervoor om geen vrachtauto’s in de tunnels toe te laten. Een verder besparing kan Madrid realiseren door de onderhoudskosten te schrappen. De filters doen hun werk. De elektrostatische filters waarvan de elektrostatische lamellen dichter bij elkaar staan vangen zelf meer fijnere stof uit de lucht af dan de andere, maar zijn duurder in verbruik en onderhoud. De keuze voor een elektrostatische filter laat geen grotere afvangrendement toe. De actief koolfilters vangen nog steeds de NOx af en hebben hun gegarandeerde levensduur al lang overschreden.
Ik zie dit als bewijs dat door de verfijning van de stof in de uitstoot van de voertuigen elektrostatische filters niet effectief genoeg zijn. Om de fijnstof af te vangen dienen we gebruik te maken van zelfreinigende mechanische filters. Omdat ze fijnmaziger zijn dan elektrostatische filters zal de luchtweerstand hoger zijn. Daartegenover staat dat de onderhoudskosten van de mechanische filter aanzienlijk lager is dan van de elektrostatische filter. Het gecapteerde stof wordt droog opgevangen, afgevoerd en vermengd met bouwmateriaal.
Door de tunnel te benutten als energieleverancier om CO2 te besparen en geld terug te verdienen, zou het volgende tunnelproject 100 procent geslaagd zijn. Dat kan met zelfreinigende mechanische filters in combinatie met actief-koolfilters en warmtepompen. De energiebalans daarvan is positief: door energie van het verkeer, tunnelverlichting, beveiligingssystemen en luchtreinigingssysteem terug te winnen en te gebruiken voor verwarming en koeling van gebouwen. Het reinigen van lucht hoeft dus geen te kosten.
In 2012 heb ik dit systeem toegelicht in Antwerpen, op een overkappingscongres georganiseerd door het bewonerscollectief stRaten-generaal. Ik kijk uit naar een volgende dergelijke gelegenheid om dat nogmaals te komen doen, nu de Antwerpse belangstelling voor het overkappen van de ring is toegenomen. Want laat één ding duidelijk zijn: dat overkappen is echt een goed idee en tunnelfiltering maakt dit idee compleet.
Ir. Drs. Ton Hauzer is ingenieur en o.a. gespecialiseerd in luchtkwaliteit beheer.
Bron: De wereld van morgen
